ZAMEK ŻUPNY W WIELICZCE
Przez 700 lat zarządzano z tego miejsca całymi Żupami Krakowskimi – kopalniami w Wieliczce i Bochni, warzelniami, warsztatami i magazynami. Uczestnicy konferencji będą mogli obejrzeć Zamek w ostatnim dniu konferencji tj. w czwartek przed zjazdem do kopalni na obrady. Wizyta na zamku potrwa ok. 1 godziny.
Zamek Żupny mieści się w samym centrum miasta, 150 metrów od Szybu Regis i 300 metrów od Szybu Daniłowicza. Na jego teren można wejść bramką, ukrytą w murze południowym od strony Alei Jana Pawła II (deptak) lub główną bramą Zamku od wschodu. Wchodząc nią na podwórze, po lewej stronie znajduje się Zamek Środkowy, zwany dawniej „Domem Pośród Żupy”. Ten najstarszy budynek kompleksu wzniesiono na przełomie XIII/XIV wieku tuż obok pierwszych wielickich szybów kopalnianych. Przez stulecia go rozbudowywano, w XVI wieku strawił go pożar, a w 1945 roku spadła na niego zabłąkana radziecka bomba, przynosząc spore zniszczenia. Ale „Dom” odrestaurowano i tutaj obecnie znajdują się ekspozycje Muzeum Żup Krakowskich.
W oryginalnych piwnicach budynku znajduje się wystawa archeologiczna, prezentująca historię osadnictwa na tym terenie od epoki kamienia do średniowiecza. Na wyższej kondygnacji z kolei można obejrzeć ekspozycję, poświęconą historii Wieliczki oraz reprezentacyjną Salę Gotycką z portretami dumnych Żupników. Tutaj zarządzali oni przedsiębiorstwem, sprawowali sądy i podejmowali królów. Na wyższym piętrze budynku uwagę przykuwa kolejna ekspozycja pt.: „Solniczki-małe dzieła sztuki”. Obecnie jest to najbogatsza kolekcja tego typu w Polsce, a może i na świecie. Eksponowanych jest ok. 400 obiektów, drugie tyle przechowywanych jest w magazynie, a zbiór jest wciąż rozbudowywany. Można tu obejrzeć solniczki z całego świata, z okresu od XV do XX wieku. Wykonane są ze srebra i pozłacanego srebra, porcelany, masy perłowej, kości, szkła i kamienia. Niektóre z nich to unikaty na skalę światową.
Wychodząc z Zamku Środkowego ma się przed sobą Zamek Północny - dawny „Dom Żupny”, który wznoszono stopniowo od XV wieku. Mieściły się tu: kaplica, wartownia straży, kasy, kancelaria, archiwum salinarne, księgozbiór i mieszkania urzędników. Tutaj wydawano górnikom narzędzia do pracy, łój do kaganków, tutaj też wypłacano im pensje i przydzielano sól. W tym miejscu od 1861 roku działała pierwsza wielicka Szkoła Górnicza. Obecnie ma tu swoją siedzibę Muzeum Żup Krakowskich (dyrekcja, pracownie naukowe, bogate archiwum salinarne i biblioteka) i nie jest udostępniony do zwiedzania. Ale wkrótce to się zmieni – w tej części Zamku będą prezentowane nowoczesne i ciekawe wystawy stałe i czasowe.
Na dziedzińcu zamkowym również można zobaczyć kilka ciekawych obiektów: fragment murów miejskich i jedyną zachowaną w Wieliczce basztę obronną z XIV wieku. Pod powierzchnią dziedzińca można z kolei obejrzeć zrąb najstarszego wielickiego szybu z połowy XIII wieku, który odkryto dopiero 50 lat temu. Znalezione na miejscu narzędzia i liny świadczą o tym, iż szyb ten był we wczesnym średniowieczu eksploatowany, a jego powstanie wyprzedza budowę „Domu pośród Żupy”, jak też tłumaczy jego nazwę. Niskie kamienne murki, znajdujące się na dziedzińcu to pozostałości kuchni żupnej, w której od połowy XVI wieku wydawano darmowe posiłki górnikom i furmanom, przyjeżdżającym po sól. Trzeci budynek kompleksu tzw. Zamek Południowy, zamykający go od południa, powstał już w czasach austriackich (XIX w.) w miejscu dawnych stajni i pomieszczeń gospodarczych. Za nim zaś w XVI wieku założono ogród zamkowy w stylu włoskim.
