ZAMEK ŻUPNY W WIELICZCE
Przez 700 lat zarządzano z tego miejsca całymi Żupami Krakowskimi – kopalniami w Wieliczce i Bochni, warzelniami, warsztatami i magazynami. Uczestnicy konferencji będą mogli obejrzeć Zamek w pierwszym dniu konferencji tj. w poniedziałek wieczorem, 22 maja 2023 podczas uroczystego rautu. Zwiedzanie ekspozycji trwa ok. 1 godziny.
Zamek Żupny mieści się w samym centrum miasta, 150 metrów od Szybu Regis i 300 metrów od Szybu Daniłowicza. Na jego teren można wejść główną bramą Zamku od wschodu lub bramką, ukrytą w murze południowym od strony Alei Jana Pawła II (deptak). Wchodząc nią na podwórze, po lewej stronie znajduje się Zamek Środkowy, zwany dawniej „Domem Pośród Żupy”. Ten najstarszy budynek kompleksu wzniesiono na przełomie XIII/XIV wieku tuż obok pierwszych wielickich szybów kopalnianych. Przez stulecia go rozbudowywano, w XVI wieku strawił go pożar, a w 1945 roku spadła na niego zabłąkana radziecka bomba, przynosząc spore zniszczenia. Ale „Dom” odrestaurowano i tutaj obecnie znajdują się ekspozycje Muzeum Żup Krakowskich.
W oryginalnych piwnicach budynku znajduje się wystawa archeologiczna, prezentująca historię osadnictwa na tym terenie od epoki kamienia do średniowiecza oraz mała ekspozycja geologiczna. Na wyższej kondygnacji z kolei można obejrzeć reprezentacyjną Salę Gotycką z portretami dumnych Żupników. Tutaj zarządzali oni przedsiębiorstwem, sprawowali sądy i podejmowali królów. Na partrze oraz na wyższym piętrze budynku uwagę przykuwa kolejna ekspozycja pt.: „Solniczki-małe dzieła sztuki”. Obecnie jest to najbogatsza kolekcja tego typu w Polsce, a może i na świecie. Eksponowanych jest ok. 400 obiektów, drugie tyle przechowywanych jest w magazynie, a zbiór jest wciąż rozbudowywany. Można tu obejrzeć solniczki z całego świata, z okresu od XV do XX wieku. Wykonane są ze srebra i pozłacanego srebra, porcelany, masy perłowej, kości, szkła i kamienia. Niektóre z nich to unikaty na skalę światową.
Wychodząc z Zamku Środkowego ma się przed sobą Zamek Północny - dawny „Dom Żupny”, który wznoszono stopniowo od XV wieku. Mieściły się tu: kaplica, wartownia straży, kasy, kancelaria, archiwum salinarne, księgozbiór i mieszkania urzędników. Tutaj wydawano górnikom narzędzia do pracy, łój do kaganków, tutaj też wypłacano im pensje i przydzielano sól. W tym miejscu od 1861 roku działała pierwsza wielicka Szkoła Górnicza. Do roku 2019 mieściła się tu siedziba dyrekcji, biura i pracownie Muzeum Żup Krakowskich, a także bogate archiwum salinarne i biblioteka. Obecnie w Zamku Północnym kończy się generalny remont, który został przeprowadzony w latach 2020-2023. Prace budowlane i modernizacyjne mają na celu udostępnienie tego budynku na cele wystawiennicze, kulturalne i edukacyjne oraz przede wszystkim, zwiększenie o 310% istniejącej powierzchni wystawienniczej. Niezwykle ważnym celem przebudowy jest poprawa standardów zabezpieczenia zbiorów przed kradzieżą i zniszczeniem, podniesienie standardów przechowywania oraz dostosowanie obiektów do potrzeb osób z różnymi niepełnosprawnościami. Dzięki inwestycji obiekt będzie spełniał wymogi muzeum XXI wieku. Po zakończeniu prac budowlanych rozpoczną się w Zamku Północnym prace przy organizacji nowej wystawy stałej, pt. ”Solny klejnot w koronie”, prezentującej niemal 800-letnią historię Żup Krakowskich i miasta Wieliczka. Nowa wystawa stała pozwoli znacznie lepiej wyeksponować bogate zasoby muzeum, przez wiele lat przechowywanie w magazynach. W Zamku Północnym będą również prezentowane nowoczesne i ciekawe wystawy czasowe.
W trakcie rautu uczestnicy będą mogli w Zamku Północnym obejrzeć wystawę planszową, prezentującą projekt przebudowy zamku i organizacji nowej wystawy stałej, a także odkryte pod tynkiem podczas remontu unikatowe polichromie, pochodzące z okresu od XVII do XI X wieku.
Na dziedzińcu zamkowym zwiedzający będą mogli obejrzeć fragmenty średniowiecznych murów miejskich i jedyną zachowaną w Wieliczce basztę obronną z XIV wieku. Pod powierzchnią dziedzińca można będzie z kolei obejrzeć zrąb najstarszego wielickiego szybu z połowy XIII wieku. Niskie kamienne murki, znajdujące się na dziedzińcu to pozostałości kuchni żupnej, w której od połowy XVI wieku wydawano darmowe posiłki górnikom i furmanom, przyjeżdżającym po sól. Trzeci budynek kompleksu tzw. Zamek Południowy, zamykający go od południa, powstał już w czasach austriackich (XIX w.) w miejscu dawnych stajni i pomieszczeń gospodarczych. Za nim zaś w XVI wieku założono ogród zamkowy w stylu włoskim.
