Zaproszenie
Drodzy wielbiciele górniczego dziedzictwa z całego świata!
Tak, z całego świata bo przecież górnictwo w kosmosie to także nasza przyszła przeszłość, którą kiedyś dzieci naszych dzieci będą chronić jako dziedzictwo górnicze. Ale dzisiaj, póki co, skupmy się na ochronie naszej ludzkiej przeszłości, skupionej w dziedzictwie górniczym, a także na ochronie naszej teraźniejszości, którą zachowamy dla przyszłych pokoleń.
Już wkrótce, 22 maja 2023 roku rozpocznie się Międzynarodowa Konferencja Muzeów Górniczych i Skansenów Podziemnych. Będzie to druga konferencja z cyklu ICMUM. Jej termin planowany był na 2021 rok, jednak pandemia COVID-19 wymusiła zwłokę i przesunięcie terminu o 2 lata. Tym razem obrady odbędą się w zabytkowej kopalni soli w Wieliczce oraz w zabytkowych kopalniach węgla w Zabrzu.
Poprzednia konferencja, która odbyła się w Wieliczce i Bochni w 2018 roku, spotkała się z bardzo pozytywnym odbiorem naszego górniczego środowiska. Wzięło w niej udział ponad 100 uczestników z 18 państw. Reprezentowali oni podziemne muzea z różnorodnych kopalni: soli, węgla, srebra i złota, miedzi, żelaza, rtęci, cynku i ołowiu oraz łupka. Zgodnie z hasłem wydarzenia „Spotkajmy się i wymieńmy doświadczeniami!”, uczestnicy dzielili się swoją wiedzą praktyczną z zakresu ochrony i udostępniania zwiedzającym dziedzictwa górniczego. To motto jest oczywiście cały czas aktualne! Jednakże chcielibyśmy także zwrócić uwagę na problem dzisiejszego postrzegania, a co za tym idzie, prezentowania dziedzictwa górniczego. Dlatego też proponujemy, by mottem przewodnim konferencji było „Mining Heritage = Human Heritage”. Stwierdzenie to wydaje się czymś oczywistym, gdyż górnictwo było, jest i będzie bardzo istotnym czynnikiem rozwoju cywilizacyjnego, bez którego nie byłoby kolejnych etapów tego rozwoju: epoki brązu, epoki żelaza, rewolucji przemysłowej, czy rozwoju współczesnych technologii opartych na metalach ziem rzadkich. Milionom osób zwiedzających kopalnie na całym świecie (z roku na rok liczby te się zwiększają) należy przedstawić prawdziwą narrację o kluczowej roli górnictwa w historii ludzkości – chcemy by, podczas konferencji, był to jeden z tematów naszych rozważań. Przedyskutujmy w jaki sposób można dziedzictwo górnicze zaprezentować w sposób kompleksowy, uwzględniający także jego negatywne skutki. Negatywne skutki, które są słoną ceną za osiąganie postępu i które są kluczowe dla postrzegania tego dziedzictwa przez ogół społeczeństwa.
Ochrona zabytków techniki i całego dziedzictwa industrialnego wymaga szczególnego podejścia oraz specjalistycznej wiedzy, koniecznej do zrozumienia, między innymi rozwoju myśli technologicznej, a w jej konsekwencji rozwoju naszej ludzkiej cywilizacji. Zainteresowanie dziedzictwem industrialnym i związany z tym rozwój turystyki, stawia naszemu środowisku szereg nowych wyzwań. Co i jak chronić? Jak wartościować i jak przekazywać w sposób atrakcyjny, ale zgodny z prawdą, wiedzę o tym aspekcie rozwoju ludzkości? Dlatego konieczna jest właściwa narracja, by zwiedzający mogli zrozumieć procesy historyczne. Jest to istotne wobec modnej obecnie tendencji do reinterpretacji historii rozwoju cywilizacji, wedle której przemysł, a zwłaszcza górnictwo, często postrzegane jako „samo zło.
„Connecting people” – ten slogan na pewno można odnieść do idei tego spotkania. Konferencja nasza jest okazją do skonfrontowania środowiska akademickiego – historyków dziedzictwa górniczego z przedstawicielami nadzoru górniczego, a przede wszystkim praktykami prowadzącymi podziemne muzea – trasy turystyczne w kopalniach. To właśnie operatorzy tych miejsc bezpośrednio chronią i udostępniają do zwiedzania dawne wyrobiska, infrastrukturę zachowaną na powierzchni, a często także prezentują szerszy, społeczny aspekt życia społecznego wokół kopalni.
Mam nadzieję, że będzie to okazją do poszerzenia horyzontów, zapoznania się z różnorodnością górniczych miejsc, ich specyfiką i problemami. Dyskutujmy o tym, jakie rozwiązania się sprawdzają a jakie nie, jak unikać błędów i na czym się wzorować. Jak kreować własną niepowtarzalność? Co zrobić by osiągnąć sukces?
Wśród uczestników konferencji będą też przedstawiciele górniczych miejsc, wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Na pewno znajdzie się czas na wymianę informacji o zarządzaniu takimi miejscami. Ważnym tematem będą również możliwości zachowania autentyzmu w dawnych kopalniach, przy równoczesnym zachowaniu maksymalnego bezpieczeństwa dla zwiedzających. Gdzie są granice adaptacji kopalni dla celów turystycznych? Co chronić ze względu na zachowanie dziedzictwa górniczego jako zabytku? Co można przeznaczać na cele czysto komercyjne dla organizacji rozrywki, uzdrowisk, centrów naukowo-badawczych czy wreszcie magazynów Co chcemy zachować i jak możemy zakonserwować szeroko pojmowane wyposażenie i infrastrukturę dawnych kopalń? Mam nadzieję, że konkretnym efektem tych dyskusji i wymiany doświadczeń będzie sformułowanie w ciągu paru najbliższych lat „Międzynarodowego Katalogu Dobrych Praktyk w tworzeniu i funkcjonowaniu muzeów górniczych i tras turystycznych w kopalniach”, który stanie się przewodnikiem dla osób zarządzających kopalniami udostępnionymi dla zwiedzających.
W imieniu Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka oraz współorganizatorów, zapraszam do udziału w konferencji. Do zobaczenia w Wieliczce i Zabrzu!
Jan Godłowski
Dyrektor Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka
Przewodniczący Komitetu Organizacyjnego