Zaproszenie

Szanowni Państwo

Człowiek niemal od początku swego istnienia wie, jakie cuda kryją się pod powierzchnią ziemi. Tysiące lat temu zaczął wydobywać krzemień i inne surowce skalne. Potem odkrył cudowne właściwości metali, wśród których upodobał sobie zwłaszcza te szlachetne: złoto, srebro i platynę. Rozwinął górnictwo, metody przetwarzania i zastosowania rud miedzi, cyny, żelaza i ołowiu. Zaczął też wydobywać sól kamienną i siarkę. Kolejne wieki przyniosły rozkwit górnictwa węgla kamiennego i brunatnego, rozwinęło się wiertnictwo – popłynęła ropa naftowa i gaz ziemny. Człowiek nauczył się wydobywać i wykorzystywać niemal wszystkie pierwiastki i minerały, istniejące pod ziemią. Jest estetą, więc kocha też te kopaliny, które są po prostu piękne: diamenty i kamienie szlachetne. Jednakże aż do XX wieku tylko górnicy, właściciele kopalń i wąska grupa naukowców była świadoma tego, że cudem są nie tylko wydobywane surowce, ale też same kopalnie: podziemne labirynty chodników, komór, sztolni i szybów, tworzące dziesiątki a nawet setki kilometrów wyrobisk. Że wartość ma nie tylko produkt: sprzedany, wywieziony i przetworzony, ale też materialna i niematerialna spuścizna, która pozostaje na miejscu, pod i nad ziemią.

W niektórych ośrodkach górniczych ta świadomość pojawiła się wcześnie. Szczęście to miała kopalnia soli w Wieliczce, którą zwiedzać zaczęto już w końcu XV wieku. Podziemna trasa turystyczna powstała tu na przełomie XVIII/XIX wieku, a w 1978 roku wpisano kopalnię na pierwszą Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Już w połowie XX wieku, kiedy w kopalni wydobycie soli przybrało ogromne rozmiary, Alfons Długosz – wizjoner i twórca Muzeum Żup Krakowskich zbierał i chronił przed zniszczeniem stare urządzenia i narzędzia górnicze, by móc je prezentować przyszłym pokoleniom. Europa była pionierem w ochronie i zagospodarowaniu turystycznym starych kopalń. W ostatnich dziesięcioleciach dołączyło do tego trendu wiele ośrodków górniczych na innych kontynentach. Turystyka industrialna, w tym eksplorowanie podziemnych wyrobisk górniczych, staje się coraz bardziej modne i powszechne. Rzesze zwykłych śmiertelników zstępują w czeluście ziemi, podziwiają ogrom i strukturę wyrobisk, ich zabezpieczenia, narzędzia i maszyny, a po wizycie wychodzą zachwyceni. Jest to odmienne doświadczenie, niż przy zwiedzaniu pałaców, kościołów czy pomników przyrody. Obiekty, które jeszcze przez poprzednie pokolenie traktowane były czysto utylitarnie – dziś są już zabytkiem, dziedzictwem. Nabrały nowej wartości. Każda z setek kopalń na świecie jest inna, niepowtarzalna, każdą warto obejrzeć. A więc cenne są wszelkie starania i inicjatywy podejmowane przez właścicieli, zarządców i sympatyków tych miejsc, aby je chronić i udostępniać. Kopalnia Soli Wieliczka, dzięki dziesięcioleciom obecności na rynku turystycznym, stała się marką, rozpoznawalną na całym świecie. Dziś zwiedza ją 1,7 miliona turystów rocznie. Również druga część historycznych Żup Krakowskich: Kopalnia Soli Bochnia – choć turystyka wystartowała w niej dopiero w latach 90-tych XX wieku, z roku na rok przyjmuje coraz więcej turystów i teraz ma ich już prawie 200 tys. rocznie. To niewątpliwy sukces.

Organizując konferencję muzeów górniczych, chcemy zapoznać międzynarodowe środowisko z Żupami Krakowskimi – ich historią i specyfiką. Opowiedzieć o ich sukcesie, ale i o problemach, które napotkano na drodze tworzenia tej turystycznej destynacji. Rok 2018 jest rokiem szczególnym w historii tego miejsca. W 2018 roku będziemy obchodzić Jubileusz 650-lecia od spisania „Statutu Żup Krakowskich” (1368r); jubileusz 500-lecia od powstania „Krótkiego a dokładnego opisu zarządzania i stosunków w żupach wielicko-bocheńskich w 1518 roku”, wpisanego na Polską Listę Krajową Programu UNESCO „Pamięć Świata”; jubileusz 40-lecia (1978r.) wpisania Kopalni Soli „Wieliczka” na Pierwszą Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO oraz jubileusz 5-lecia rozszerzenia wpisu UNESCO o Kopalnię Soli „Bochnia” i Zamek Żupny w Wieliczce – siedzibę zarządu obu kopalń od XIII wieku do 1945 roku. Obchody powyższych jubileuszy wpisują się także w rocznicę 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości.

Jednak hasło, jakie przyświeca tej konferencji to „Spotkajmy się i wymieńmy naszymi doświadczeniami”. Chcemy nie tylko zaprezentować nasz ośrodek górniczy, ale też poznać i przedstawić inne takie miejsca. Umożliwić specjalistom z całego świata wymianę wiedzy, doświadczeń i pomysłów. Interesują nas ośrodki górnicze, w których już funkcjonują podziemne trasy turystyczne i/lub muzea górnicze. Albo ośrodki, w których takie trasy są obecnie lub będą w najbliższej przyszłości zorganizowane. Chcemy poznać ludzi zaangażowanych w ochronę i udostępnianie dziedzictwa górniczego na całym świecie – właścicieli, zarządców, managerów i pracowników historycznych ośrodków górniczych. Zapraszamy również naukowców z uczelni górniczych i instytutów badawczych, specjalistów z instytucji, organizacji i stowarzyszeń, związanych z funkcjonowaniem podziemnych górniczych tras turystycznych i muzeów. Naszą intencją jest identyfikacja problemów i wyzwań, przed którymi stoją takie obiekty. Przedstawienie konkretnych przykładów zagospodarowania takich miejsc, podzielenie się doświadczeniami – tymi dobrymi i tymi mniej udanymi. Konferencja będzie też doskonałą okazją, by przedstawić  i zaprosić Państwa do udziału w kilku naszych inicjatywach o znaczeniu międzynarodowym. Ich realizacja potrwa być może wiele lat, ale na pewno ułatwią one zakładanie i funkcjonowanie muzeów górniczych oraz przyczynią się do nadania  im odpowiedniej rangi w wielkiej ogólnoświatowej rodzinie muzealnej.

Nasze muzeum już czterokrotnie organizowało konferencje o zbliżonej tematyce, jednakże dotychczas skupiały one specjalistów głównie z polskich ośrodków górniczych. Tym razem chcemy również i przede wszystkim przyciągnąć ośrodki zagraniczne. Wydaje nam się, że szczególnie cenne byłoby podzielenie się wiedzą i doświadczeniami specjalistów europejskich z zarządcami miejsc spoza Europy. Szczególnie więc gorąco zachęcamy do udziału w konferencji ICMUM2018 przedstawicieli ośrodków górniczych z Azji, Ameryki Północnej, Ameryki Południowej, Australii i Afryki – ku naszej radości, nawet w tym ostatnim miejscu powstają już trasy turystyczne w kopalniach. Tematyka referatów prezentowanych na konferencji jest rozległa i z pewnością każdy uczestnik znajdzie tu pole do przygotowania swojego wystąpienia lub referat, którego wysłucha z ciekawością.

W imieniu Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka oraz współorganizatorów, zapraszam do udziału w konferencji.

Jan Godłowski
Dyrektor Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka